Ogólnopolska konferencja pod hasłem „Chroń morze” zorganizowana 5 października w Szczecinie kończy 3-miesięczne konsultacje społeczne aktualizacji Programu ochrony wód morskich (aPOWM). Projekt dokumentu, który zakłada blisko 60 działań na rzecz ochrony Bałtyku, uzupełniony o zgłoszone wnioski i uwagi, finalnie zostanie przyjęty w drodze rozporządzenia Rady Ministrów.
Konsultacje społeczne aktualizacji POWM trwające od 5 lipca 2021 roku stanowią najważniejszą część kampanii pod nazwą „Chroń morze”. To już ostatni moment, kiedy można zgłaszać uwagi i wnioski do projektu dokumentu. Może to zrobić każdy, najłatwiej poprzez specjalnie przygotowany formularz na stronie: www.chronmorze.eu.
– Na pełne podsumowanie konsultacji społecznych projektu dokumentu aPOWM jest za wcześnie, ale już z satysfakcją odnotowujemy zwiększone zainteresowanie naszego społeczeństwa ochroną Morza Bałtyckiego. Mamy coraz większą świadomość, że powstrzymanie jego dalszej degradacji nie tylko poprawi stan naszego morza, ale pozwoli nam, przy dużych nakładach pieniężnych, wywiązać się z działań, do których jesteśmy zobowiązani przepisami międzynarodowymi. Stan Bałtyku jest papierkiem lakmusowym działalności społeczeństwa w całym kraju, dlatego przyszłość Bałtyku zależy od tego, co dobrego zrobimy nie tylko w pasie wybrzeży – powiedział Paweł Rusiecki, Zastępca Prezesa ds. Zarządzania Środowiskiem Wodnym w Państwowym Gospodarstwie Wodnym Wody Polskie.
Zaangażowanie tysięcy osób
Długofalowy cel programu ochrony wód morskich to czysty, obfity w bioróżnorodność Bałtyk. Będziemy mogli to osiągnąć przez wdrożenie zaplanowanych w programie działań, przypisanych różnym instytucjom. Za zasadniczą ich część oraz koordynację całości odpowiadają Ministerstwo Infrastruktury i Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie. Wszelkie badania potwierdzają, że na stan naszego morza w decydującym stopniu wpływa aktywność gospodarcza i komunalna na lądzie. Aż 48% odpadów zalegających w Bałtyku pochodzi z gospodarstw domowych. Działania podejmowane przez dziesiątki organizacji i instytucji w różnych częściach kraju dla oczyszczania ekosystemów wodnych i od wód zależnych, prowadzą bezpośrednio do ograniczenia zaśmiecenia naszego morza. Usunięte w porę zanieczyszczenia biologiczne nie będą potęgowały postępującej eutrofizacji (przeżyźnienia wód morskich), a każda zebrana ilość odpadów zmniejszy zanieczyszczenie nanocząsteczkami plastiku i innymi szkodliwymi czy trującymi substancjami. Tylko podczas wrześniowej akcji sprzątania rzeki Słupi Zebrano ponad tonę śmieci. Rocznie, w skali kraju w podobnych akcjach biorą udział dziesiątki tysięcy osób, w tym pracownicy Wód Polskich.
Zatoka Pomorska i Zalew Szczeciński zagrożone podobnie jak cały Bałtyk
Główne sektory gospodarki i aktywności ludzkiej bezpośrednio zależne od morza to transport morski, rybołówstwo oraz turystyka i wypoczynek. Zalew Szczeciński i Zatoka Pomorska to akweny bardzo ważne dla polskiej gospodarki morskiej. Przez Zatokę Pomorską przebiegają tory nawigacyjne, prowadzące do dużego zespołu portowego Szczecin-Świnoujście, a także do mniejszych portów Pobrzeża Szczecińskiego i Pobrzeża Słowińskiego. – U brzegów Zatoki znajdują się liczne, atrakcyjne uzdrowiska i miejscowości wypoczynkowe, dla których istotnym czynnikiem rozwoju jest czystość wód. Stanowi ona także kluczowy parametr dla Zalewu Szczecińskiego – obszaru o wciąż wysokiej wydajności rybackiej – podkreślił Prezes Rusiecki. Również warunki hydrograficzne Morza Bałtyckiego negatywnie wpływają na jego zdolność do samooczyszczania, przekładając się na małe zasolenie akwenu i utrudnioną wymianę wód z Morzem Północnym (potrzeba na to minimum 25 lat). Skutki tego widać wyraźnie w obszarze przymorza administrowanym przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej Wód Polskich w Szczecinie. – Szczególnie mocno narażony na degradację jest Zalew Szczeciński. Akwen ten jest stale zasilany słodkimi, bogatymi w biogeny i inne zanieczyszczenia wodami Odry, jednej z większych rzek w całym basenie. Jednocześnie odpływ i dopływ odbywa się tylko trzema cieśninami, analogicznie jak przy wymianie wód Bałtyku i Morza Północnego przez mało przepustowe Cieśniny Duńskie, co zauważalnie wpływa na stan jego wód – wyjaśnił Przemysław Gruszecki, Dyrektor Departamentu Zarządzania Środowiskiem Wodnym w PGW WP.
Ratunek dla Zalewu i Zatoki
Wśród 59 działań zaplanowanych w projekcie aPOWM, 8 bezpośrednio odnosi się do Zalewu Szczecińskiego i Zatoki Pomorskiej. Uwagę zwracają przede wszystkim działania dla ratowania bioróżnorodności w tych akwenach: ograniczenie hałasu podwodnego w obszarach NATURA 2000, gdzie ssaki morskie, w tym morświn, są obiektem ochrony, ograniczenie działalności na morzu w Zatoce Pomorskiej powodującej powstanie wysokiego poziomu hałasu; ograniczenie przypadkowych przyłowów morświnów oraz redukcja populacji kraba wełnistorękiego. Dochodzi do tego zharmonizowanie działań portów m.in. w zakresie stworzenia kompleksowego systemu zapobiegania powstawaniu zagubionych tzw. sieci widm oraz analiza możliwości wdrożenia wytycznych Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO) dotyczących praktyki kontroli i postępowania z organizmami poroślowymi na statkach.
W projekcie aPOWM zaplanowano też wprowadzenie zakazu zrzutu nieoczyszczonych ścieków sanitarnych ze statków pasażerskich oraz budowę infrastruktury do ich odbioru w Szczecinie i Świnoujściu oraz ustanowienie stref wolnych od trwałych ingerencji w planach zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich i planach ochrony obszarów Natura 2000. Lista wszystkich działań z ich uzasadnieniem jest dostępna w projekcie dokumentu zamieszczonym na stronie: www.chronmorze.eu.
Briefing dla dziennikarzy otworzyła Małgorzata Bogucka-Szymalska, zastępca Dyrektora departamentu gospodarki wodnej i żeglugi śródlądowej w Ministerstwie Infrastruktury
11 cech dobrego stanu środowiska Bałtyku
W aPOWM zaplanowano szeroki zakres działań, od czyszczenia plaż ze śmieci i walki z hałasem podwodnym do systemowych rozwiązań dla powstrzymania eutrofizacji akwenu. To konieczność, bowiem o dobrym stanie środowiska morskiego, w tym wód Zalewu Szczecińskiego i Zatoki Pomorskiej, decyduje jednocześnie aż 11 cech. Są to:
- bioróżnorodność,
- gatunki obce,
- komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
- łańcuch troficzny,
- eutrofizacja,
- integralność dna morskiego,
- warunki hydrograficzne,
- substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
- substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
- odpady w środowisku morskim,
- hałas podwodny.
W aktualizacji aPOWM zaplanowano działania uwzględniające wpływ na każdą z tych cech. – Kluczowe znaczenie dla powstrzymania degradacji wód Morza Bałtyckiego ma powstrzymanie eutrofizacji, tj. przeżyźnienia wód poprzez rosnącą obecność biogenów. Realizacja planowanych działań w tym zakresie może skutkować redukcją ładunków azotu o ponad 60 tys. ton i fosforu o ponad 5 tys. ton rocznie. Trzeba jednak mieć na uwadze, że to ogromnie kosztowny, skomplikowany i długotrwały proces wykraczający poza ramy czasowe obecnie aktualizowanego Programu – podkreślił Przemysław Gruszecki.
Kierunki działań zmierzających do osiągnięcia dobrego stanu wód morskich są wskazane w międzynarodowych i krajowych dokumentach. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/56/WE z dnia 17 czerwca 2008 r. ustanawiająca ramy działań Wspólnoty w dziedzinie polityki środowiska morskiego (RDSM) nakłada na państwa członkowskie obowiązek podejmowania niezbędnych działań na rzecz osiągnięcia lub utrzymania dobrego stanu ekologicznego środowiska morskiego, a jej założenia wdrożono do krajowego prawa głównie przez zapisy ustawy Prawo wodne (Dz.U. z 2021 r. poz. 624).
Aktualizacja Programu ochrony wód morskich jest komplementarna wobec innych projektów dokumentów planistycznych, które wdrażają postanowienia Ramowej Dyrektywy Wodnej, w tym aktualizacji planów gospodarowania wodami dla poszczególnych dorzeczy, planów zarządzania ryzykiem powodziowym oraz Planu przeciwdziałania skutkom suszy. Konferencja w Szczecinie zamyka proces trwających od 5 lipca 2021 roku konsultacji społecznych projektu aPOWM. Zgodnie z harmonogramem, projekt z uwzględnionymi uwagami zostanie do 31 marca 2022 r. przekazany w formie raportu Komisji Europejskiej. Finalnie aktualizacja programu ochrony wód morskich zostanie przyjęta w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, stając się tym samym obowiązującym aktem prawnym, zobowiązującym do przestrzegania jego założeń oraz wdrażania działań na rzecz ochrony Bałtyku przez określone podmioty.
W audycji Radia Polskiego – Sygnały Dnia, o programie Chroń Morze, mówili Przemysław Gruszecki, dyrektor Departamentu Zarządzania Środowiskiem Wodnym w Wodach Polskich oraz Joanna Sasal, zastępca dyrektora. Serdecznie zapraszamy do słuchania!
Morze Bałtyckie to jedno z najpłytszych i jednocześnie najbardziej zanieczyszczonych mórz na świecie. Kluczowymi zagrożeniami dla jego ekosystemu jest postępująca eutrofizacja (przeżyźnienie środowiska morskiego), intensywne połowy oraz zanieczyszczanie środowiska morskiego. W 1997 roku Komisja Helsińska ustanowiła dzień 22 marca Światowym Dniem Ochrony Bałtyku, aby zwrócić uwagę na konieczność podjęcia natychmiastowych działań w celu poprawy jego stanu.
Panel Synergia działań na rzecz ochrony wód Morza Bałtyckiego na przykładzie współpracy instytucji rządowych. Od lewej: Dyrektor Bogucka-Szymalska, MI, Dyrektor Marek Duklanowski, PGW WP-RZGW Szczecin, Wicedyrektor Joanna Sasal PGW WP – KZGW.
Prezentacja P. Joanny Sasal dostępna jest 
Od lewej: Dyrektor Bogucka-Szymalska, MI, Dyrektor Marek Duklanowski, PGW WP-RZGW Szczecin, Wicedyrektor Joanna Sasal, PGW WP. Moderator – Sergiusz Kieruzel, PGW WP. Fot. RZGW Szczecin.
