Projekt aktualizacji programu ochrony wód morskich ma na celu osiągnięcie lub też utrzymanie dobrego stanu środowiska. Jednym z poważnych zagrożeń dla środowiska morskiego Bałtyku jest występowanie gatunków obcych. Są to organizmy, które naturalnie nie występują w danym ekosystemie, a ich obecność jest powiązana z działalnością człowieka.

Gatunki obce mogą trafić do środowiska na różne sposoby:

• w wyniku celowej działalności gospodarczej człowieka, jako gatunki hodowlane,
• jako efekt niezamierzony prowadzonych działań.

Drugi z wymienionych sposobów w przypadku Morza Bałtyckiego wiąże się funkcjonowaniem statków, w szczególności w zakresie wód balastowych. Zgodnie z definicją zawartą w przepisach prawnych wody balastowe to: „wody wraz zawiesiną przyjęte przez statek w celu kontroli przegłębienia, przechyłu, stateczności lub naprężeń statku, a wody te zbierane są do zbiornika wód balastowych, którym jest każdy zbiornik wykorzystywany do przewozu wód balastowych.”

W związku z faktem, iż napełnianie zbiorników wód balastowych powoduje także zassanie organizmów w nich bytujących, a statki przemieszczają się pomiędzy akwenami, zrzut wód balastowych powoduje wprowadzenie obcych organizmów wodnych do środowiska. Nie wszystkie gatunki mają szansę na przetrwanie w nowym miejscu, ale zaznaczyć należy, iż część z nich adaptuje się i przystosowuje do nowych warunków stanowiąc zagrożenie dla rodzimego ekosystemu.

W związku z tym, iż problem przemieszczania się organizmów wodnych w wodach balastowych stanowi zagadnienie globalne, przyjęte rozwiązania również mają charakter globalny. Podstawowym narzędziem prawnym ustanawiającym ramy postępowania z wodami balastowymi jest Konwencja o kontroli i postępowaniu ze statkowymi wodami balastowymi i osadami. Polska w 2018 r ratyfikowała ww. konwencję. Jej zapisy zostały przeniesione do prawa krajowego w ustawie o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki (tj. Dz. U. z 2020 poz. 1955).

Główne działania na rzecz ograniczenia zanieczyszczenia wód morskich wynikające z ww. przepisów dotyczą technicznych środków w zakresie zrzutów i obróbki wód balastowych. Przepisy regulują odległość od brzegu, w jakiej można przeprowadzać zrzuty wód balastowych, standardy wymiany wód balastowych określające maksymalną liczbę zrzucanych w wodach balastowych organizmów zdolnych do życia.

Przewidziane są także rozwiązania formalne dotyczące certyfikacji i prowadzenia dokumentacji postepowania z wodami balastowymi:

• obowiązek posiadania Planu postępowania z wodami balastowymi;
• prowadzenie Książki zapisów balastowych.

Ponadto określone są wymagania w zakresie wyznaczenia portów, w których możliwe jest usuwanie osadów ze zbiorników balastowych.

Dodatkowe rozwiązania w zakresie postępowania z wodami balastowymi określają wytyczne Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO) w zakresie odpowiedniego wyposażenia statków.

Łącznie wszystkie te wymagania mają na celu ograniczenie wprowadzania gatunków obcych do wód morskich i zrzutów zanieczyszczeń. Przyczynia się to do osiągniecia ustalonego w aktualizacji Programu ochrony wód morskich celu dla cechy gatunki obce.