Ptaki to grupa zwierząt, którą chyba najłatwiej obserwować w naturze. Są wokół nas niemal wszędzie, cechuje je wielka różnorodność zarówno pod względem wyglądu, trybu życia, jak i miejsca występowania. W Polsce stwierdzono występowanie około 460 gatunków ptaków, z czego obecnie lęgowych jest około 230 gatunków. Z tej listy wiele z nich żyje na wybrzeżu oraz na wodach Morza Bałtyckiego. Dostosowały się do tamtejszych siedlisk poprzez przystosowania fizjologiczne, czy choćby różnorodną budowę nóg lub dziobów. W większości ptaki związane z Bałtykiem to gatunki wodno – błotne należące do rzędów: blaszkodziobych (np. kaczki, łabędzie, gęsi), siewkowych (np. siewkowce, mewy, rybitwy, alki), głuptakowych (np. kormoran), nurowych (np. nury), perkozowych (perkozy). Ale z racji tego, że polskie wybrzeże jest częścią bardzo ważnych w tej części świata tras wędrówkowych, obserwować tu można gatunki z niemal ze wszystkich rzędów reprezentowanych w naszej rodzimej awifaunie.
Ptaki lęgowe
Różnorodność nadbałtyckich siedlisk takich jak zatoki, zalewy, plaże, mierzeje, wybrzeża klifowe, nadmorskie jeziora czy słonolubne łąki zapewnia ptakom z różnych grup systematycznych korzystne warunki do rozrodu. Dla gatunków związanych z piaszczystymi siedliskami wybrzeża Morza Bałtyckiego z rozległymi plażami, mierzejami, śródwydmowymi obniżeniami to odpowiednie siedliska lęgowe. Są wśród nich ptaki wybitnie kolonijne takie jak mewy czy rybitwy, ale i te gniazdujące pojedynczo lub w mniejszych zgrupowaniach, jak siewkowce. Ich gniazda mają formę niepozornych dołków w piasku, a składane w nich jaja są nakrapiane, tak że nawet z bardzo bliskiej odległości trudno je dostrzec, zwłaszcza gdy piaszczyste podłoże jest przemieszane z różnymi dodatkami w postaci kamyków, muszli, kidziny czy fragmentów nadmorskiej roślinności.
Jednym z najbardziej zagrożonych przedstawicieli lęgowej awifauny na naszym wybrzeżu jest sieweczka obrożna – gatunek niewielkiego siewkowca, zakładającego swoje lęgi na bałtyckich plażach i wydmach już na przełomie kwietnia i maja. Zwykle składają 4 jaja, z których wyklute pisklęta bardzo szybko opuszczają prowizoryczne gniazdo, pozostając pod opieką obojga rodziców do czasu uzyskania lotności. Niekiedy spotkać można na plaży jej bliską krewniaczkę sieweczkę rzeczną, która częściej jednak gniazduje na obszarach śródlądowych, wzdłuż dolin rzecznych. Wśród naszych lęgowych siewkowców wyróżnia się kontrastowo ubarwiony ostrygojad. Jest to czarno-biały ptak o czerwonym dziobie i nogach, wielkości gołębia. W Polsce gniazduje zaledwie kilkanaście par ostrygojadów, a na wybrzeżu zaobserwowano zaledwie pojedyncze pary.
Szczególnie kojarzonymi z plażami wybrzeża ptakami są rybitwy i mewy. Choć w Polsce gniazdują one najliczniej w dolinach dużych rzek o nieuregulowanych korytach, to są bardzo mocno kojarzone z morzem. Jednak ze względu na wysoka antropopresję obszarów nadmorskich, zwłaszcza w sezonie lęgowym ptaków, niewiele jest miejsc, gdzie można zauważyć napiaskowe kolonie rybitw rzecznych, niekiedy powiększone o nieliczne rybitwy białoczelne. W ostatnich latach do tych gatunków w ramach naszej awifauny lęgowej dołączyła rybitwa czubata – gatunek najsilniej z wymienionych związany z wybrzeżem morskim. Wprawdzie naturalne miejsca lęgowe dla wymienionych rybitw to rozległe mierzeje czy piaszczyste łachy, ale chętnie wykorzystują też nieużywane przez człowieka elementy nadmorskiej infrastruktury: stare pirsy, betonowe falochrony itp. lub specjalnie dla nich przygotowane miejsca w ramach różnych kompensacji przyrodniczych (przykład: terminal portowy DCT w Gdańsku). Niekiedy w sąsiedztwie rybitw gniazdują też mewy, choć duże kolonie mew śmieszek znajdziemy najczęściej na nadbałtyckich jeziorach i zalewach, a mewy srebrzyste coraz częściej gniazdują, wykorzystując budowle (zwłaszcza płaskie dachy) w obrębie nadmorskich, portowych miast). Tworzenie kolonii przez mewy i rybitwy to strategia obronna pozwalająca ostrzegać się nawzajem przed drapieżnikami z lądu i powietrza i atakować je w wypadku zagrożenia.
Pozostałością po dawnych, rozległych nadmorskich łąkach są dzisiaj nieliczne siedliska lęgowe (np. w Słowińskim Parku Narodowym, rezerwacie przyrody „Beka”) dla siewkowców. Te coraz rzadziej lęgnące się u nas ptaki to: krwawodziób, czajka czy kszyk. Jeszcze stosunkowo niedawno lęgi w tych miejscach wyprowadzał biegus zmienny, dzisiaj uznany w Polsce za gatunek wymarły. Ich ulubione nadbałtyckie miejsca na lęgowiska to okresowo zalewane tereny trawiaste ze słonolubną roślinnością, na których kiedyś wypasano zwierzęta kopytne, a obecnie wskutek zachodzących zmian w strukturze rolnictwa obszary te zagrożone są zarastaniem przez wyższą roślinność oraz presją gospodarczą ze względu na atrakcyjność tych obszarów dla turystyki.
Kolejnymi wybrzeżowymi lęgowiskami są wybrzeża klifowe i wydmy. U szczytu klifów, w mozolnie wygrzebanych norkach, gniazda zakładają kolonijnie brzegówki – brązowo-białawe jaskółki związane z terenami nadwodnymi. Niekiedy nad taflą wody przemknie, niczym szmaragdowo-niebieski pocisk, w podobny sposób zakładający gniazda jak brzegówki (choć pojedynczo) – zimorodek. Przy odrobinie szczęścia natkniemy się na coraz rzadszy widok – rodzinę oharów. Te piękne kaczki potrzebują do rozrodu nory, wykopanej w wydmie czy u podnóża klifu, gdzie wykluwają się ich czarno-białe pisklęta. Niestety ich lęgi narażone są nie tylko na drapieżnictwo ssaków (lisa, tchórza, czy wydry), ale po wykluciu pisklęta mogą być schwytane przez skrzydlate drapieżniki, czy wreszcie zagrożone przez wyczynowe sporty wodne (skutery, kite-surfing). Dość licznym lokalnie gatunkiem lęgowym na naszym wybrzeżu jest przedstawiciel głuptakowatych – kormoran. Związany jest z naszymi obszarami morskimi przez cały rok, ale jego liczebność szczególnie duża jest w sąsiedztwie jednej z największej w Europie kolonii w Kątach Rybackich.
Samica krzyżówki
Ptaki przelotne
Na różnorodność spotykanej nad Bałtykiem awifauny znaczny wpływ ma przede wszystkim położenie geograficzne. Trasy wędrówkowe wiodące wzdłuż bałtyckiego wybrzeża pozwalają na obserwację nie tylko ptaków wodno-błotnych, ale także wielu gatunków wróblowatych, sów czy drapieżnych. W czasie wiosennej i jesiennej migracji oraz zimą polskie wybrzeże staje się miejscem odpoczynku oraz żerowiskiem dla wielu gatunków z północnej Europy i Syberii.
Najbardziej zauważalne na wybrzeżu są mieszane stada mew: srebrzystych, siwych, śmieszek czy mew siodłatych – gatunków, które spotkać możemy w różnych szatach (zależnych od wieku ptaka) niemal przez okrągły rok. Niekiedy wśród nich pojawiają się nieco rzadsze mewy: żółtonoga, czarnogłowa (zwykle w czasie wędrówek) oraz trójpalczasta czy największa u nas spotykana – mewa blada (zwykle zimą). Lokalnie, najczęściej podczas jesiennych przelotów, zaobserwować można duże koncentracje najmniejszej z mew na świecie: mewy małej oraz rybitwy czarnej, która gniazduje na śródlądziu, a gromadzi się na wybrzeżach przed odlotem na południe. W znacznie mniejszych liczebnościach pojawiają się na naszym wybrzeżu rybitwy wielkodziobe – największe w swojej rodzinie na świecie. W odróżnieniu od mew, rybitw nie zobaczymy w okresie zimowym, gdyż migrują głównie do Afryki. Są wytrwałymi wędrowcami, a wśród nich prym wiedzie rybitwa popielata, spotykana u nas głównie na przelotach. Jest znana jako jedna z najdalej latających ptaków na świecie, bo podczas wędrówki ptaki te pokonują nawet rocznie aż 40 000 km, dolatując z dalekiej północy Euroazji, gdzie gniazdują aż do Antarktydy. Krążące nad morzem mewy i rybitwy niekiedy muszą rywalizować z wydrzykami. Te zalatujące do nas zwykle w okresie mocnych wiatrów z północy ptaki wykorzystują swoje znakomite umiejętności lotne w strategii łowieckiej i w locie nękają inne ptaki, zmuszając je do porzucenia zdobytego pokarmu. Najczęściej przylatuje do nas wydrzyk ostrosterny. W okresie sztormowym zlatują też jego rzadsi krewniacy: wydrzyk długosterny i tęposterny, a nawet wydrzyk wielki, zwany skuą, oraz należące do innych rzędów burzyki czy głuptak.
Uwagę spacerujących po plaży przykuwają żerujące na plaży siewkowce. Najczęściej będą to biegusy: zmienne, malutkie, rdzawe, krzywodziobe i piaskowce, które charakterystycznie biegają, żerując w strefie przyboju na plaży. Wśród nich spotkamy też brodźce piskliwe, kamuszniki oraz nieco większe gatunki: kwokacze, siewnice, szlamniki czy kuliki mniejsze. Rozległe łachy, wyrzucane przez fale osady, fragmenty kidziny, roślin i glonów morskich są dla nich świetnym żerowiskiem, gdzie zależnie od gatunku znajdują różne bezkręgowce i mniejsze kręgowce (głównie ryby), świetnie wykorzystując ewolucyjne dostosowania swoich dziobów. Nadbałtyckie żerowiska pozwalają im uzupełnić zapasy tłuszczu niezbędne podczas długiej i wyczerpującej wędrówki na zachód i na południe.
Podczas ptasich wędrówek, zwłaszcza gdy sprzyjają ku temu warunki pogodowe, w powietrzu trwa niemal bezustanny ruch. Miliony ptaków wędrują rokrocznie wzdłuż naszego wybrzeża. Wymienione wyżej gatunki z rzędu siewkowych zwykle związane są z morskim brzegiem, ale inne grupy takie jak kaczki, (np. świstuny, krzyżówki, cyraneczki), gęsi (białoczelne, zbożowe, bernikle), kormorany czy łabędzie wędrują widoczne najczęściej z daleka, lecąc nad falami w stadach, inne – jak większość wróblowatych -przemykają nad wodą czym prędzej do brzegu, a potem, lecąc „skokami”, wykorzystują nadbrzeżną roślinność – drzewa i krzewy, gdzie chwilowo znajdują pożywienie i schronienie przed drapieżnikami. Te z kolei (np. krogulce, sokoły wędrowne, błotniaki zbożowe, myszołowy) podążają za nimi, lecąc dość nisko nad lądem. Wtedy są szczególnie widoczne nad wąskimi fragmentami wybrzeża, takimi jak Półwysep Helski, czy Mierzeja Wiślana.
Ptaki zimujące
Zimą wody w naszej części Morza Bałtyckiego stają się atrakcyjne szczególnie dla ptaków przybywających z dalekiego wschodu i północy, ale także ze śródlądzia, gdzie w czasie niskich temperatur zbiorniki zamarzają i trudno w nich zdobyć pożywienie. Dlatego ptaki zimujące w naszej części wybrzeża przyciągają obfitujące w pokarm przybrzeżne wody oraz płytsze rejony na otwartym morzu – ławice. Pożywienie stanowią zwykle skorupiaki, mięczaki, mniejsze ryb i wodna roślinność. Niektóre gatunki ptaków potrafią nurkować za zdobyczą na duże głębokości. Mistrzami w tym są lodówki i uhle, a także alki i nurzyki, które szukają pokarmu nawet kilkadziesiąt metrów pod wodą! Kormorany, które również świetnie nurkują, często w stadach, muszą po podwodnym polowaniu obsuszyć pióra, by uzyskać z powrotem zdolność lotu. Przesiadują wtedy na brzegu, wyspach lub na końcu piaszczystych półwyspów z rozpostartymi skrzydłami, tworząc widoczne z daleka ciemne zgrupowania.
Świetnie nurkujące lodówki i uhle mogą tworzyć z gągołami, markaczkami i ogorzałkami wielotysięczne stada rozciągające się na kilkuset metrowych połaciach wód morskich. W nieco mniejszych liczebnościach towarzyszą im edredony, szlachary czy nury: czarno- i rdzawoszyje.
Nieco bliżej brzegu grupować się będą czernice, krzyżówki, łabędzie nieme i krzykliwe, przedstawiciele chruścieli – łyski, należące do traczy bielaczki i nurogęsi, a także perkozy rogate i dwuczube. Większość zimujących gatunków kaczek charakteryzuje się o tej porze roku pięknym upierzeniem, choć cecha ta zwykle dotyczy samców, które zdecydowanie odróżniają się od swych niepozornych partnerek. Jednak od prezentowania barw ważniejszą funkcją piór ptaków wodnych jest ochrona ciała przed utratą ciepła. Izolację termiczną zapewniają: zewnętrzna warstwa piór okrywowych, pod którą znajduje się warstwa piór puchowych, gruba podskórna warstwa tłuszczu oraz zapewniająca przy okazji także wodoodporność wydzielina z gruczołu kuprowego, którą ptak rozprowadza po piórach dziobem. Zewnętrzna natłuszczona warstwa piór tworzy barierę, która od środka wypełniona jest ogrzanym przez ciało powietrzem, doskonale izolując kaczkę czy łabędzia od niesprzyjających warunków atmosferycznych.
Niekiedy wskutek sztormowych warunków i porywistych wiatrów zimujące kaczki grupują się w ogromnych liczbach w cichych, niezmarzniętych zatokach, przymorskich jeziorach, zalewach, ujściowych odcinkach rzek. Zebrane na niewielkim obszarze tysiące ptaków tworzą niezapomniany spektakl złożony z barw, kształtów i dźwięków, zrywając się z tafli wody i przelatując z miejsca na miejsce. Czasem ich spokój zakłócają bieliki przywabiane okazją upolowania nieco słabszych osobników lub znalezienia tych, które nie wytrzymały trudów zimowania.
Zimą spacerując nad Bałtykiem, można spotkać na wydmach i plaży wyjątkowe, choć niepozorne ptaki. To blisko spokrewnione z wróblem śnieguły – goście z dalekiej północy, w których upierzeniu z daleka widoczne są elementy białej barwy. Są stosunkowo niepłochliwe, choć dość ruchliwe, przelatując w stadach z miejsca na miejsce i wyszukując na plaży głównie nasion nawydmowych roślin i drobnych bezkręgowców
Zagrożenia dla ptaków morza i wybrzeża
Największym zagrożeniem dla ptaków morskich, zwłaszcza tych nurkujących, takich jak kaczki, alki czy nury jest przypadkowe zaplątanie się w sieć rybacką, która pod wodą nie jest dla nich widoczna. Ptaki topią się w niej, stanowiąc tzw. przyłów i w zależności od intensywności połowów w danym miejscu może to być przyczyna negatywnie wpływająca na poszczególne populacje zimujących ptaków. Czynnikiem źle wpływającym na migrujące i zimujące ptaki wodne jest ich płoszenie na wodach, gdzie się grupują. Przyczyną mogą być motorówki, skutery, ale także kitesurferzy, którzy lokalnie pojawiają się w sporych liczebnościach w miejscach, gdzie niegdyś zatrzymywały się ptaki na odpoczynek i żerowisko. Dla ptaków związanych z brzegiem morskim zagrożenia przybierają różną skalę i różne są ich efekty. Skutkiem jednych mogą być przekształcenia (lub nawet zniszczenie) siedlisk, tak jak w przypadku prac hydrotechnicznych lub gospodarczych na brzegu, ale także wszystkie aktywności człowieka związane z turystyką i rekreacją. Oczywiście nasze plaże to bardzo ważne miejsce wypoczynku dla ludzi, ale dobrze, gdy dla ptaków będzie dostępne więcej miejsc do gniazdowania, żerowania i odpoczynku, a w tych, które są obecnie wyznaczone ze względu na swoje walory przyrodnicze (np. rezerwaty przyrody, parki narodowe), będą przestrzegane obowiązujące tam zakazy. Ludzie często nie zdają sobie sprawy, że niekiedy nawet przypadkowo płoszą ptaki z gniazd, czy nawet niszczą ich lęgi.
Śmieszki
Autor: Cezary Wójcik
Źródłami hałasu podwodnego są wszystkie urządzenia mechaniczne pracujące w morzu takie jak statki, echosondy, pogłębiarki, koparki piachu, kable powodujące promieniowanie elektromagnetyczne, systemy chłodzenia wody, działania wojskowe.
Dźwięki w wodzie mogą rozchodzić się w niej na znacznie większe odległości niż w powietrzu. Efekty wpływu hałasu wodnego na morskie zwierzęta nie zostały ostatecznie poznane. Obecnie trwają badania mające na celu ustalenie poziomów hałasu morskiego i jego wpływu na organizmy zamieszkujące morza.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
Odpady morskie to problem globalny dotyczący wszystkich mórz i oceanów na świecie. Każdego roku miliony ton śmieci lądują w tych zbiornikach zmieniając je w największe wysypiska świata i powodując problemy środowiskowe, ekonomiczne, zdrowotne i estetyczne. Złe praktyki składowania odpadów stałych, brak infrastruktury i brak świadomości odnośnie konsekwencji podejmowanych działań stopniowo pogarszają sytuację.
Sprzątanie akwenów nie jest najbardziej skuteczną metodą oczyszczania wód ze śmieci. Najlepszym rozwiązaniem jest zapobieganie marnowaniu oraz wdrażanie recyklingu i ponownego używania materiałów i produktów. Głównymi źródłami odpadów morskich są śmieci lądowe, rzeki i wody powodziowe, ujścia przemysłowe, ścieki komunalne, śmiecenie na plażach i rejonach przybrzeżnych, rybołówstwo, żegluga, nielegalne wysypiska w morzach. Morskie odpady mają także wpływ na ekonomię: straty dla społeczności nadmorskich, turystyki, żeglugi i rybołówstwa.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
„Substancje niebezpieczne oznaczają substancje lub grupy substancji, które są toksyczne, trwałe i podatne na bioakumulację oraz inne substancje lub grupy substancji, których poziom osiąga stan niepokojący” (Dyrektywa wodna, art. 2(29))
Przykładami takich substancji w środowisku morskim są pestycydy, farmaceutyki i metale ciężkie. Pochodzą one z nadbrzeżnego przemysłu, żeglugi morskiej, zanieczyszczonego powietrza i rzek, poszukiwania i eksploatacji ropy, gazu, minerałów.
Szkodliwe substancje degradują stan wód morskich i mogą powodować poważne zakłócenia w funkcjonowaniu ekosystemów. Efekty zanieczyszczenia wód mogą być widoczne dopiero po pewnym czasie stałego, przewlekłego narażenia mórz na toksyczne substancje. Jest coraz więcej dowodów na to, że substancje zanieczyszczające wody morskie mogą wpływać na funkcjonowanie układu endokrynnego morskich organizmów oraz powodować choroby.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
„Substancje niebezpieczne oznaczają substancje lub grupy substancji, które są toksyczne, trwałe i podatne na bioakumulację oraz inne substancje lub grupy substancji, których poziom osiąga stan niepokojący” (Dyrektywa wodna, art. 2(29))
Przykładami takich substancji w środowisku morskim są pestycydy, farmaceutyki i metale ciężkie. Pochodzą one z nadbrzeżnego przemysłu, żeglugi morskiej, zanieczyszczonego powietrza i rzek, poszukiwania i eksploatacji ropy, gazu, minerałów.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
Warunki hydrograficzne charakteryzują takie fizyczne parametry wody morskiej jak: temperatura, zasolenie, głębokość, prądy, fale, zawirowania, zmętnienie. Grają one główną rolę w dynamice morskich ekosystemów i mogą być zmieniane przez aktywność ludzi, szczególnie w obszarach nadbrzeżnych. Mają także wpływ na produkcję i wzrost planktonu, ryb oraz rozkład i siedlisko larw wielu gatunków bentosu i pelagialu. Są również istotne w wymianach pomiędzy morzem a atmosferą i między różnymi warstwami wody (dzięki czemu możliwe jest m.in. odpowiednie natlenowanie warstw wody położonych blisko dna morskiego).
Warunki hydrograficzne zależą głównie od przypływów, ogólnego oceanicznego krążenia wody oraz klimatu. Działalność człowieka, szczególnie w rejonach przybrzeżnych, także może mieć na nie wpływ, poprzez m.in. konstruowanie przybrzeżnej i morskiej infrastruktury, morskich platform i instalacji farm wiatrowych, tworzenie kanałów, pogłębianie kanałów nawigacyjnych, ruch morski, uwalnianie osadu przez sprzęt do rybołówstwa, morskie kopalnie i wydobywanie piachu, uwalnianie dużej ilości ciepłej lub słonej wody.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
To charakterystyka fizyczna, chemiczna i biologiczna dna morskiego. Czynniki te określają strukturę i funkcjonowanie morskich ekosystemów, szczególnie organizmów żyjących na dnie morskim. Specyfikę dna morskiego określają głębokość, typ podłoża (miękkie, twarde, biogenne) oraz zamieszkujące je gatunki. Działalność człowieka mająca wpływ na dno morskie to m.in. infrastruktura nabrzeżna i instalacje morskie (platformy wiertnicze, farmy wiatrowe); morskie kopalnie i wydobywanie piachu, uwalnianie wydobytego osadu, cumowanie, niektóre praktyki rybołówcze (np. trałowanie), hodowle wodne, wprowadzanie obcych gatunków, zanieczyszczanie, zmiany w składzie rzek (zanieczyszczenia organiczne), uwalnianie osadu przez sprzęt do rybołówstwa, uwalnianie dużej ilości ciepłej lub słonej wody.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
Eutrofizacja to proces powodowany zanieczyszczeniem wód morskich m.in. nawozami, głównie azotowymi i/lub fosforanami, prowadzący do zwiększonego wzrostu, produkcji biomasy glonów, zmian w równowadze ekosystemu oraz pogorszenia się jakości wody.
Azot pochodzi głównie z terenów rolnych, ale również z gazów azotowych, hodowli wodnych, wody przemysłowej i przylegających oceanów. Natomiast główne źródło fosforanów to domowe i przemysłowe ścieki.
Eutrofizacja prowadzi do wzmożonego wzrostu glonów, które blokują dostęp światła słonecznego do niżej położonych partii dna morskiego. W wyniku tego zmniejsza się ilość rosnących tam wodorostów i trawy morskiej. Zwiększony rozkład martwych glonów skutkuje deficytem tlenu przy dnie morskim. Eutrofizacja zagraża bioróżnorodności i równowadze ekosystemu. Ma także skutki ekonomiczne – mniej tlenu w wodzie to mniej ryb łowionych przez rybaków, a przedostające się do skorupiaków toksyny wydzielane przez kwitnące glony mogą być trujące dla człowieka. Jakość wód morskich obniża się przez zanieczyszczenie rozkładającymi się glonami a także toksynami z kwitnących glonów, co ma wpływ na przemysł turystyczny.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
Łańcuchy troficzne zwane pokarmowymi to sieć interakcji zachodzących pomiędzy konsumentami a ich pożywieniem. Ta cecha opisuje m.in. obieg materii i przepływ energii wewnątrz ekosystemu, poziomy produktywności kluczowych składowych i strukturę ekosystemu. Zmiany w obfitości organizmów na jednym poziomie powodują zmiany na innych poziomach.
Rybołówstwo jest czynnikiem najbardziej wpływającym na wielkość zasobów ryb, co ma bezpośredni wpływ na całą sieć troficzną. Odławianie dużych ryb powoduje większą ich śmiertelność. To sprawia, że bez naturalnych wrogów w środowisku morskim wzrasta populacja mniejszych ryb, które są zazwyczaj ofiarami ryb dużych. Z kolei odławianie małych ryb takich jak śledzie, powoduje że kurczą się zasoby pożywienia dla morskich ssaków.
Zanieczyszczenie środowiska morskiego chemikaliami to kolejny czynnik który ma wpływ na łańcuchy troficzne. Substancje chemiczne gromadzą się w morskich organizmach i wędrują poprzez kolejne ogniwa łańcucha pokarmowego, ostatecznie kumulując się w dużych rybach i morskich ssakach.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
To wszystkie te gatunki żyjące w morzu, których połów stanowi dla człowieka cel ekonomiczny: ryby, rekiny, skorupiaki, mięczaki, rozgwiazdy i meduzy.
Regularne odławianie ryb i skorupiaków nie powinno wyczerpywać dostępnych rezerw. Aby utrzymać zasoby środowiska morskiego na stałym, odpowiednim poziomie, nie powinno się przekraczać ustalonego wcześniej, rocznego maksymalnego zrównoważonego odłowu (MSY), czyli łowienia takiej ilości ryb i skorupiaków których ubytek nie zbędzie zagrażał produktywności w kolejnym roku.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
Gatunki obce to gatunki sztucznie wprowadzone do innego niż ich naturalne środowisko, w którym mogą żyć i rozmnażać się stanowiąc zagrożenie dla gatunków rodzimych, a co za tym idzie zagrażając bioróżnorodności. Obce gatunki są wprowadzane podczas wymiany ludzi lub dóbr między krajami bądź kontynentami, np. przez żeglugę. Przykładami gatunków obcych są nożeniec atlantycki, ostryżyca japońska, a także małgiew piaskołaz. W wielu przypadkach gatunki obce nie zagrażają regionalnej ekologii i ekonomii. Niekiedy gatunek obcy może okazać się gatunkiem inwazyjnym, powodującym ogromne i długotrwałe szkody w nowym środowisku. W sytuacji, gdy nie mają naturalnych wrogów i wygrywają z rodzimymi gatunkami konkurencję o przestrzeń i żywność, gatunki obce mogą z czasem zastąpić gatunki rodzime na danym obszarze. Wprowadzają do nowego środowiska choroby, na które gatunki rodzime nie są odporne i powodują ich wymieranie. Gatunki obce często przybywają do nowych środowisk wraz z wodą balastową statków, przyczepione do ich kadłubów lub innych podwodnych elementów. Bywa, że są wylewane do zbiorników wodnych przez akwarystów chcących się pozbyć hodowanych zwierząt morskich. Wczesne wykrycie intruza w środowisku może zapobiec jego rozprzestrzenieniu się i inwazji i zagrożeniu jakie stanowi dla gatunków rodzimych. Czasem nowe gatunki są wprowadzane do obcych środowisk z powodów ekonomicznych, w celach hodowlanych.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
Różnorodność biologiczna jest utrzymana na naturalnym poziomie. Stan i zasięg siedlisk oraz populacja gatunków zgodne są z warunkami naturalnymi: fizycznymi, geograficznymi i klimatycznymi.
Czym jest bioróżnorodność?
Termin bioróżnorodność opisuje różnorodność form życia na kuli ziemskiej, w różnych wymiarach: w obrębie gatunku, między gatunkami oraz różnorodność ekostemów. Termin ten odnosi się do wszystkich form życia i ich zachowań, środowisk w których żyją organizmy oraz kompleksowego systemu związków między nimi, takich jak łańcuchy pokarmowe i konkurowanie o źródła pokarmu.
Różnorodność form życia sprawia, że cały ekosystem jest bardziej elastyczny i odporny na zmiany zachodzące w środowisku. Jedne gatunki szybko zastępują inne, a gatunki dysponujące większą zmiennością genetyczną są bardziej odporne na stres środowiskowy niż te z bardziej ograniczonym zasięgiem kombinacji genetycznych.
Zakres liczebności organizmów morskich jest trudny do wyobrażenia. Są te zdolne do życia w ekstremalnie niskich temperaturach, natomiast inne żyją z zupełnie innym, ponieważ niezwykle gorącym środowisku – organizmy żyjące w miejscach uwalniania ogrzewania geotermalnego, są w stanie żyć w temperaturze do 400C. Jedne żyją w płytkich wodach z dobrym dostępem do światła słonecznego, inne zaś w głębokich wodach gdzie światło słoneczne nie dociera wcale.
Morskie życie rozpoczyna się od bakterii, wirusów i organizmów jednokomórkowych lub planktonu. Organizmy te mają zdolność do przekształcania energii słonecznej w pożywienie dla innych małych zwierząt morskich. Plankton jest pożywieniem dla większych zwierząt takich jak ryby czy inne bezkręgowce. Te natomiast są pokarmem dla morskich ssaków, dużych ryb i gadów.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
Formularz został wysłany. Na podany adres mailowy zostanie wysłane potwierdzenie uczestnictwa