Morze Bałtyckie to jedno z najpłytszych mórz świata. Jego niewielka głębokość, w połączeniu z dużym dopływem wód słodkich, niosących ze sobą liczne ładunki biogenów, prowadzi do rozkwitu sinic. Te coraz częstsze zjawisko pojawiające się na Morzu Bałtyckim, co roku utrudnia wypoczynek wszystkim turystom, tłumnie przybywającym na nadmorskie wybrzeże. Wszystko to za sprawą eutrofizacji – nadmiernego przeżyźnienia wody.
Celem programu ochrony wód morskich – aPOWM, jest powstrzymanie zanieczyszczenia Bałtyku , a eutrofizacja jest jedną z 11 cech, od których zależy utrzymanie lub polepszenie dobrego stanu środowiska wód morskich. Jednym z podstawowych elementów negatywnie wpływających na stan Morza Bałtyckiego są biogeny – związki azotu i fosforu, które niesione są rzekami, licznie zasilającymi Bałtyk. Oba te pierwiastki w przyrodzie występują w różnych formach. Azot w środowisku naturalnym najpowszechniej występuje w formie gazowej – N2, stanowiąc główny składnik powietrza. Obecną formą azotu jest amoniak – NH3 powstający w wyniku rozkładu materii organicznej. Tlenową formą związków azotu są azotany (wzór jonu azotanowego -NO3) i azotyny (wzór jonu azotynowego -NO2). Oba jony azotynowy i azotanowy rozpuszczalne są w wodzie i w związku z tym razem z nią ulegają przemieszczeniu. Zmiany azotu pomiędzy poszczególnymi jego formami nazywane są obiegiem azotu w przyrodzie. W przypadku fosforu najpowszechniej występującą formą są fosforany (-PO4). Ograniczenie dopływu tych biogenów do rzek, jest jednym z kluczowych wyzwań w ochronie Morza Bałtyckiego.
Źródło: Copernicus Sentinel Data [2021], przetworzone w Zakładzie Teledetekcji Satelitarnej, IMGW-PIB
Źródła eutrofizacji
Zgodnie z opracowanym przez Polskę w 2020 r. BILANSEM ŁADUNKÓW ZANIECZYSZCZEŃ ODPROWADZANYCH RZEKAMI DO MORZA BAŁTYCKIEGO – PLC 7, raportowanym do HELCOM, ogólną strukturę ładunków „u źródeł”, według uwzględnionych w bilansie kategorii, przedstawia poniższa tabela. Jak widać, bezwzględnie największym źródłem, odpowiedzialnym za dwie trzecie zarówno azotu (67%), jak i fosforu (66%) docierającego do polskich wód powierzchniowych, jest rolnictwo. Drugie co do wielkości źródło, tj. oczyszczalnie komunalne odpowiada za zaledwie 9% azotu i 14% fosforu. Na trzecim miejscu, z udziałem na poziomie 7% w bilansie azotu i 5% w bilansie fosforu, plasują się ładunki transgraniczne, a tuż za nimi znajduje się tło naturalne wnoszące po 5% w odniesieniu do bilansu azotu i fosforu. Warto zauważyć, że na ilość ładunków z dwóch ostatnich wymienionych kategorii nie mamy praktycznie żadnego wpływu. Pozostałe 9 kategorii odpowiada za zaledwie 12% azotu i 9% fosforu. Ścieki sanitarne z terenów nieskanalizowanych stanowią jedynie 4% azotu i 3% fosforu.
Opis źródła biogenu |
Azot [%] |
Fosfor [%] |
Bezpośrednie komunalne |
0,26 |
0,19 |
Bezpośrednie przemysłowe |
0,01 |
0,01 |
Pośrednie komunalne |
9,32 |
13,68 |
Pośrednie przemysłowe |
2,61 |
0,81 |
Pośrednie źródła punktowe |
0,61 |
1,20 |
Spływy z miast i przelewy |
1,01 |
1,79 |
Ścieki sanitarne z |
4,31 |
2,94 |
Rolnictwo |
66,41 |
67,07 |
Bezpośrednia depozycja |
1,49 |
0,56 |
Lasy i nieużytki |
1,55 |
1,57 |
Tło naturalne |
5,46 |
5,06 |
Ładunki transgraniczne |
6,91 |
5,12 |
Ładunki nieznanego |
0,05 |
0,00 |
Źródło: Opracowanie bilansu ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych rzekami do Morza Bałtyckiego – PLC 7 dla HELCOM
Poniżej przedstawiona została struktura ładunków azotu i fosforu u źródeł z uwzględnieniem podziału na pięć „regionów”, tj. Wisłę w granicach Polski, Odrę w granicach Polski, zlewnie rzek Przymorza, Pregołę i Niemen oraz zlewnie transgraniczne.
Źródło: Opracowanie bilansu ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych rzekami do Morza Bałtyckiego – PLC 7 dla HELCOM
Istotne znaczenie w przypadku Morza Bałtyckiego mają także zrzuty ścieków pochodzące ze statków. Dopiero w 2016 roku wprowadzony został zakaz zrzucania ścieków przez jednostki pływające bezpośrednio do Bałtyku.
W przypadku Bałtyku najwięcej biogenów dostaje się poprzez uchodzące do niego rzeki (rys 1). Zgodnie z danymi Komisji Helsińskiej rzeka Wisła wprowadza 9% azotu i 16% fosforu, a rzekami Odry dopływa odpowiednio 6% azotu i 8% fosforu dostającego się do Bałtyku.
Nadwyżki biogenów docierające do Morza Bałtyckiego powodują szereg niekorzystnych zjawisk. Kluczowym z nich jest eutrofizacja, czyli tzw. przeżyźnienie wody.
Martwe strefy
Podstawowymi parametrami opisującymi eutrofizację są stężenia azotu i fosforu w wodzie morskiej. Ich wzrost w wodzie prowadzi do rozwoju fitoplanktonu. Jego ilość jest drugim kryterium oceny intensywności procesu eutrofizacji. Mierzona jest ona w postaci stężenia chlorofilu ‘a’ w wodzie. Rozwój fitoplanktonu powoduje zmieszanie przezroczystości wody. Dlatego też to właśnie przeźroczystość jest wskaźnikiem stanowiącym kryterium w zakresie oceny eutrofizacji. Do szybkiego rozwoju fitoplanktonu, poza biogenami potrzebny jest także tlen, który organizmy pobierają z wody. Zmniejszona ilość tlenu, w połączeniu ze zmniejszającą się przezroczystością wody, prowadzi do powstawania głębokich stref nazywanych martwymi strefami. Dlatego stopień natlenienia wód przydennych stanowi następne kryterium eutrofizacji. Zmniejszona ilość tlenu w wodzie oraz słaba przezroczystość wody powodują spadek różnorodności biologicznej, dotyczy to zwłaszcza wodorostów i trawy morskiej wrażliwych na brak światła. Stąd też jako następny miernik eutrofizacji wykorzystany został stan tzw. makrofitów
Skutki eutrofizacji Morza Batyckiego dotykają nie tylko organizmy wodne, ale także nas, użytkowników obszarów nadmorskich. Najbardziej znanym i widocznym efektem eutrofizacji są masowe zakwity sinic objawiające się zielonym „kożuchem” utrzymującym się na powierzchni wody. Mogą być one widoczne nawet z dużych odległości – na zdjęciach satelitarnych (rys. 2). Zakwity te są także groźne dla zdrowia ludzi, gdyż sinice uwalniają do wody różnego rodzaju toksyny. W związku z tym, kąpieliska nadmorskie w tym czasie są zamykane, będąc zmorą turystów przyjeżdżających na wypoczynek nad polskim wybrzeżem.
PGW Wody Polskie odpowiada za opracowanie aktualizacji programu ochrony wód morskich (aPOWM). Zawarty w niej zostanie katalog działań zmierzających do osiągnięcia dobrego stanu środowiska wód morskich – GES (z ang. Good Environmental Status – dobry stan środowiska) poprzez poprawę wskazanych cech stanu i presji. Eutrofizacja (cecha 5) jest bardzo istotną presją dla Bałtyku, dlatego też w dokumencie aPOWM zaproponowanych zostanie wiele nowych działań, mających na celu poprawę tej sytuacji, min. upowszechnienie planów nawożenia fosforem, wprowadzenie opłat za biogeny w ściekach, poszerzenie monitoringu i zwiększenie wymogów w zakresie usuwania biogenów w oczyszczalniach ścieków, czy zlewniowe programy redukcji zanieczyszczeń rolniczych.
Działania w ramach projektu realizowane są przez jednostki rządowe, samorządowe i podmioty, ale to także działania, w które może zaangażować się każdy z nas. Razem możemy zatrzymać eutrofizację i chronić morze!
Źródło: Copernicus Sentinel Data [2021], przetworzone w Zakładzie Teledetekcji Satelitarnej, IMGW-PIB
Źródłami hałasu podwodnego są wszystkie urządzenia mechaniczne pracujące w morzu takie jak statki, echosondy, pogłębiarki, koparki piachu, kable powodujące promieniowanie elektromagnetyczne, systemy chłodzenia wody, działania wojskowe.
Dźwięki w wodzie mogą rozchodzić się w niej na znacznie większe odległości niż w powietrzu. Efekty wpływu hałasu wodnego na morskie zwierzęta nie zostały ostatecznie poznane. Obecnie trwają badania mające na celu ustalenie poziomów hałasu morskiego i jego wpływu na organizmy zamieszkujące morza.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
Odpady morskie to problem globalny dotyczący wszystkich mórz i oceanów na świecie. Każdego roku miliony ton śmieci lądują w tych zbiornikach zmieniając je w największe wysypiska świata i powodując problemy środowiskowe, ekonomiczne, zdrowotne i estetyczne. Złe praktyki składowania odpadów stałych, brak infrastruktury i brak świadomości odnośnie konsekwencji podejmowanych działań stopniowo pogarszają sytuację.
Sprzątanie akwenów nie jest najbardziej skuteczną metodą oczyszczania wód ze śmieci. Najlepszym rozwiązaniem jest zapobieganie marnowaniu oraz wdrażanie recyklingu i ponownego używania materiałów i produktów. Głównymi źródłami odpadów morskich są śmieci lądowe, rzeki i wody powodziowe, ujścia przemysłowe, ścieki komunalne, śmiecenie na plażach i rejonach przybrzeżnych, rybołówstwo, żegluga, nielegalne wysypiska w morzach. Morskie odpady mają także wpływ na ekonomię: straty dla społeczności nadmorskich, turystyki, żeglugi i rybołówstwa.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
„Substancje niebezpieczne oznaczają substancje lub grupy substancji, które są toksyczne, trwałe i podatne na bioakumulację oraz inne substancje lub grupy substancji, których poziom osiąga stan niepokojący” (Dyrektywa wodna, art. 2(29))
Przykładami takich substancji w środowisku morskim są pestycydy, farmaceutyki i metale ciężkie. Pochodzą one z nadbrzeżnego przemysłu, żeglugi morskiej, zanieczyszczonego powietrza i rzek, poszukiwania i eksploatacji ropy, gazu, minerałów.
Szkodliwe substancje degradują stan wód morskich i mogą powodować poważne zakłócenia w funkcjonowaniu ekosystemów. Efekty zanieczyszczenia wód mogą być widoczne dopiero po pewnym czasie stałego, przewlekłego narażenia mórz na toksyczne substancje. Jest coraz więcej dowodów na to, że substancje zanieczyszczające wody morskie mogą wpływać na funkcjonowanie układu endokrynnego morskich organizmów oraz powodować choroby.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
„Substancje niebezpieczne oznaczają substancje lub grupy substancji, które są toksyczne, trwałe i podatne na bioakumulację oraz inne substancje lub grupy substancji, których poziom osiąga stan niepokojący” (Dyrektywa wodna, art. 2(29))
Przykładami takich substancji w środowisku morskim są pestycydy, farmaceutyki i metale ciężkie. Pochodzą one z nadbrzeżnego przemysłu, żeglugi morskiej, zanieczyszczonego powietrza i rzek, poszukiwania i eksploatacji ropy, gazu, minerałów.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
Warunki hydrograficzne charakteryzują takie fizyczne parametry wody morskiej jak: temperatura, zasolenie, głębokość, prądy, fale, zawirowania, zmętnienie. Grają one główną rolę w dynamice morskich ekosystemów i mogą być zmieniane przez aktywność ludzi, szczególnie w obszarach nadbrzeżnych. Mają także wpływ na produkcję i wzrost planktonu, ryb oraz rozkład i siedlisko larw wielu gatunków bentosu i pelagialu. Są również istotne w wymianach pomiędzy morzem a atmosferą i między różnymi warstwami wody (dzięki czemu możliwe jest m.in. odpowiednie natlenowanie warstw wody położonych blisko dna morskiego).
Warunki hydrograficzne zależą głównie od przypływów, ogólnego oceanicznego krążenia wody oraz klimatu. Działalność człowieka, szczególnie w rejonach przybrzeżnych, także może mieć na nie wpływ, poprzez m.in. konstruowanie przybrzeżnej i morskiej infrastruktury, morskich platform i instalacji farm wiatrowych, tworzenie kanałów, pogłębianie kanałów nawigacyjnych, ruch morski, uwalnianie osadu przez sprzęt do rybołówstwa, morskie kopalnie i wydobywanie piachu, uwalnianie dużej ilości ciepłej lub słonej wody.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
To charakterystyka fizyczna, chemiczna i biologiczna dna morskiego. Czynniki te określają strukturę i funkcjonowanie morskich ekosystemów, szczególnie organizmów żyjących na dnie morskim. Specyfikę dna morskiego określają głębokość, typ podłoża (miękkie, twarde, biogenne) oraz zamieszkujące je gatunki. Działalność człowieka mająca wpływ na dno morskie to m.in. infrastruktura nabrzeżna i instalacje morskie (platformy wiertnicze, farmy wiatrowe); morskie kopalnie i wydobywanie piachu, uwalnianie wydobytego osadu, cumowanie, niektóre praktyki rybołówcze (np. trałowanie), hodowle wodne, wprowadzanie obcych gatunków, zanieczyszczanie, zmiany w składzie rzek (zanieczyszczenia organiczne), uwalnianie osadu przez sprzęt do rybołówstwa, uwalnianie dużej ilości ciepłej lub słonej wody.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
Eutrofizacja to proces powodowany zanieczyszczeniem wód morskich m.in. nawozami, głównie azotowymi i/lub fosforanami, prowadzący do zwiększonego wzrostu, produkcji biomasy glonów, zmian w równowadze ekosystemu oraz pogorszenia się jakości wody.
Azot pochodzi głównie z terenów rolnych, ale również z gazów azotowych, hodowli wodnych, wody przemysłowej i przylegających oceanów. Natomiast główne źródło fosforanów to domowe i przemysłowe ścieki.
Eutrofizacja prowadzi do wzmożonego wzrostu glonów, które blokują dostęp światła słonecznego do niżej położonych partii dna morskiego. W wyniku tego zmniejsza się ilość rosnących tam wodorostów i trawy morskiej. Zwiększony rozkład martwych glonów skutkuje deficytem tlenu przy dnie morskim. Eutrofizacja zagraża bioróżnorodności i równowadze ekosystemu. Ma także skutki ekonomiczne – mniej tlenu w wodzie to mniej ryb łowionych przez rybaków, a przedostające się do skorupiaków toksyny wydzielane przez kwitnące glony mogą być trujące dla człowieka. Jakość wód morskich obniża się przez zanieczyszczenie rozkładającymi się glonami a także toksynami z kwitnących glonów, co ma wpływ na przemysł turystyczny.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
Łańcuchy troficzne zwane pokarmowymi to sieć interakcji zachodzących pomiędzy konsumentami a ich pożywieniem. Ta cecha opisuje m.in. obieg materii i przepływ energii wewnątrz ekosystemu, poziomy produktywności kluczowych składowych i strukturę ekosystemu. Zmiany w obfitości organizmów na jednym poziomie powodują zmiany na innych poziomach.
Rybołówstwo jest czynnikiem najbardziej wpływającym na wielkość zasobów ryb, co ma bezpośredni wpływ na całą sieć troficzną. Odławianie dużych ryb powoduje większą ich śmiertelność. To sprawia, że bez naturalnych wrogów w środowisku morskim wzrasta populacja mniejszych ryb, które są zazwyczaj ofiarami ryb dużych. Z kolei odławianie małych ryb takich jak śledzie, powoduje że kurczą się zasoby pożywienia dla morskich ssaków.
Zanieczyszczenie środowiska morskiego chemikaliami to kolejny czynnik który ma wpływ na łańcuchy troficzne. Substancje chemiczne gromadzą się w morskich organizmach i wędrują poprzez kolejne ogniwa łańcucha pokarmowego, ostatecznie kumulując się w dużych rybach i morskich ssakach.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
To wszystkie te gatunki żyjące w morzu, których połów stanowi dla człowieka cel ekonomiczny: ryby, rekiny, skorupiaki, mięczaki, rozgwiazdy i meduzy.
Regularne odławianie ryb i skorupiaków nie powinno wyczerpywać dostępnych rezerw. Aby utrzymać zasoby środowiska morskiego na stałym, odpowiednim poziomie, nie powinno się przekraczać ustalonego wcześniej, rocznego maksymalnego zrównoważonego odłowu (MSY), czyli łowienia takiej ilości ryb i skorupiaków których ubytek nie zbędzie zagrażał produktywności w kolejnym roku.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
Gatunki obce to gatunki sztucznie wprowadzone do innego niż ich naturalne środowisko, w którym mogą żyć i rozmnażać się stanowiąc zagrożenie dla gatunków rodzimych, a co za tym idzie zagrażając bioróżnorodności. Obce gatunki są wprowadzane podczas wymiany ludzi lub dóbr między krajami bądź kontynentami, np. przez żeglugę. Przykładami gatunków obcych są nożeniec atlantycki, ostryżyca japońska, a także małgiew piaskołaz. W wielu przypadkach gatunki obce nie zagrażają regionalnej ekologii i ekonomii. Niekiedy gatunek obcy może okazać się gatunkiem inwazyjnym, powodującym ogromne i długotrwałe szkody w nowym środowisku. W sytuacji, gdy nie mają naturalnych wrogów i wygrywają z rodzimymi gatunkami konkurencję o przestrzeń i żywność, gatunki obce mogą z czasem zastąpić gatunki rodzime na danym obszarze. Wprowadzają do nowego środowiska choroby, na które gatunki rodzime nie są odporne i powodują ich wymieranie. Gatunki obce często przybywają do nowych środowisk wraz z wodą balastową statków, przyczepione do ich kadłubów lub innych podwodnych elementów. Bywa, że są wylewane do zbiorników wodnych przez akwarystów chcących się pozbyć hodowanych zwierząt morskich. Wczesne wykrycie intruza w środowisku może zapobiec jego rozprzestrzenieniu się i inwazji i zagrożeniu jakie stanowi dla gatunków rodzimych. Czasem nowe gatunki są wprowadzane do obcych środowisk z powodów ekonomicznych, w celach hodowlanych.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
Różnorodność biologiczna jest utrzymana na naturalnym poziomie. Stan i zasięg siedlisk oraz populacja gatunków zgodne są z warunkami naturalnymi: fizycznymi, geograficznymi i klimatycznymi.
Czym jest bioróżnorodność?
Termin bioróżnorodność opisuje różnorodność form życia na kuli ziemskiej, w różnych wymiarach: w obrębie gatunku, między gatunkami oraz różnorodność ekostemów. Termin ten odnosi się do wszystkich form życia i ich zachowań, środowisk w których żyją organizmy oraz kompleksowego systemu związków między nimi, takich jak łańcuchy pokarmowe i konkurowanie o źródła pokarmu.
Różnorodność form życia sprawia, że cały ekosystem jest bardziej elastyczny i odporny na zmiany zachodzące w środowisku. Jedne gatunki szybko zastępują inne, a gatunki dysponujące większą zmiennością genetyczną są bardziej odporne na stres środowiskowy niż te z bardziej ograniczonym zasięgiem kombinacji genetycznych.
Zakres liczebności organizmów morskich jest trudny do wyobrażenia. Są te zdolne do życia w ekstremalnie niskich temperaturach, natomiast inne żyją z zupełnie innym, ponieważ niezwykle gorącym środowisku – organizmy żyjące w miejscach uwalniania ogrzewania geotermalnego, są w stanie żyć w temperaturze do 400C. Jedne żyją w płytkich wodach z dobrym dostępem do światła słonecznego, inne zaś w głębokich wodach gdzie światło słoneczne nie dociera wcale.
Morskie życie rozpoczyna się od bakterii, wirusów i organizmów jednokomórkowych lub planktonu. Organizmy te mają zdolność do przekształcania energii słonecznej w pożywienie dla innych małych zwierząt morskich. Plankton jest pożywieniem dla większych zwierząt takich jak ryby czy inne bezkręgowce. Te natomiast są pokarmem dla morskich ssaków, dużych ryb i gadów.
1. Bioróżnorodność,
2. Gatunki obce,
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków,
4. Łańcuch troficzny,
5. Eutrofizacja,
6. Integralność dna morskiego,
7. Warunki hydrograficzne,
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich oddziaływania,
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza przeznaczonych do spożycia,
10. Odpady w środowisku morskim,
11. Hałas podwodny i inne źródła energii.
Formularz został wysłany. Na podany adres mailowy zostanie wysłane potwierdzenie uczestnictwa