Czy zależy nam na stanie Bałtyku? Jakie szkodliwe substancje występują w rybach w Bałtyku?
Ile jest śmieci w naszym morzu? Co to jest podwodny hałas?

Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej (KZGW) zorganizował spotkanie konsultacyjne z ekspertami i praktykami zajmującymi się ochroną wód Morza Bałtyckiego. Spotkanie poświęcone projektowi Krajowego Programu Ochrony Wód Morskich (KPOWM) odbyło się 16 marca w Sopocie. W spotkaniu udział wzięło ponad 70 osób, związanych m.in. z gospodarką morską, gospodarką wodną, żeglugą, reprezentujących administrację rządową i samorządową, środowiska naukowe, jak i podmioty prywatne. 

Krajowy Program Ochrony Wód Morskich jest jednym z najważniejszych dokumentów strategicznych dla gospodarki wodnej i zawiera propozycje działań pozwalających poprawić stan Bałtyku. Jest to dokument kierowany nie tylko do władz krajowych, ale do wszystkich osób zainteresowanych dobrem naszego morza powiedziała Iwona Koza, która pełni obowiązki Prezesa KZGW. – Dla dobra Bałtyku działamy już od wielu lat, a KPOWM jest naturalną konsekwencją działań na rzecz Bałtyku. Wskazujemy, co faktycznie należy zrobić i ile może kosztować realizacja programu. Oczywiście musimy pamiętać, że jest to program wieloletni i jednocześnie bardzo ambitny, a jego realizacja wymaga zaangażowania wielu środowisk dodała prezes Koza.
Propozycja projektu KPOWM została udostępniona do konsultacji społecznych 8 marca 2016 r. na stronie www.chronmorze.pl, a także w siedzibach KZGW w Warszawie oraz RZGW w Gdańsku i Szczecinie. Każda osoba zainteresowana ochroną Bałtyku może zapoznać się z propozycją programu i zgłosić swoje uwagi do 29 marca 2016 roku.
Dokument powstał na podstawie analizy obecnego stanu środowiska morskiego i określonych celów środowiskowych. Opisuje zakres działań, które należy podjąć, aby utrzymać lub poprawić stan morza bałtyckiego. Łącznie w KPOWM wskazano nowych 57 działań (m.in. administracyjnych, prawnych, kontrolnych, edukacyjnych, inwestycyjnych), których realizację i wdrożenie oszacowano na blisko 3,2 mld zł. Są to działania dodatkowe w stosunku do przewidzianych i zaplanowanych w innych planach i programach, np. w Krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych.
Każda z propozycji nowych działań została poddana analizie kosztów-korzyści ilościowej i jakościowej, co pozwoliło na potwierdzenie zasadności jej realizacji. Stan Bałtyku określany jest 11 wskaźnikami głównymi, z których aż 5 wymaga poprawy, a zaledwie 4 są zgodne z przyjętymi standardami (2 nie zostały ocenione). Proponowane działania przyczynią się do poprawy określonych wskaźników oraz polepszenie stanu środowiska wód morskich w najbliższych latach.
Projekt KPOWM zakłada realizację zadań do 2020 roku, choć osiągnięcie celów środowiskowych dla Bałtyku szacowane jest na perspektywę planistyczną kończącą się w 2027 roku.

Informacje dodatkowe:
Stan Bałtyku określa 11 cech głównych:
1. Bioróżnorodność
2. Gatunki obce
3. Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i skorupiaków
4. Łańcuch troficzny
5. Eutrofizacja
6. Integralność dna morskiego
7. Warunki hydrograficzne
8. Substancje zanieczyszczające i efekty ich działania
9. Substancje zanieczyszczające w rybach i owocach morza
10. Odpady w środowisku morskim
11. Hałas podwodny
Cechy wymagające największej uwagi
• C1 – Różnorodność biologiczna
• C3 – Komercyjnie eksploatowane gatunki ryb i bezkręgowców
• C5 – Eutrofizacja (która oddziałuje pośrednio na pozostałe w tym punkcie cechy)
• C6 – Integralność dna morskiego
Cechy o dobrym stanie środowiska
• C4 – Łańcuch troficzny
• C7 – Warunki hydrograficzne
• C8 – Substancje zanieczyszczające i efekty zanieczyszczeń
• C9 – Substancje szkodliwe w rybach i owocach morza
Kluczowymi zagrożeniami są:
• postępująca eutrofizacja (C5) związana przede wszystkim z dopływem biogenów do wód morskich ze źródeł lądowych (spowodowane intensywnym rolnictwem, brakiem odpowiednich obostrzeń dla oczyszczalni i emisji nadmiernych ilości fosforu do wód, oddziaływaniem dużych zakładów przemysłowych), a tym samym zanik bioróżnorodności (C1), zakłócenie funkcjonowania łańcucha troficznego (C4) oraz naruszenie integralności dnia poprzez oddziaływanie na siedliska bentosowe (C6);
• intensywne połowy i nieregulowane rybołówstwo;
• eksploatacja kruszyw, składowanie urobku, fizyczne zniszczenia/zaburzenia struktury związane z trałowaniem dennym, zmiany struktury dna wywołane pracami w obrębie portów i ochroną brzegów morskich;
• rozwój infrastruktury portowej i żeglugowej, niekontrolowany rozwój infrastruktury hydrotechnicznej (związanej m.in. z trwałą zabudową brzegów), prowadzenie nieracjonalnej żeglugi;
• odpady w środowisku morskim;
• zatopione wraki statków z czasów II wojny światowej, w tym przede wszystkim wrak Stuttgart;
• niewystarczający monitoring, a zatem dostęp do kompleksowych danych do określenia aktualnego stanu.

Najważniejsze proponowane działania w KPOWM
• Monitoring powietrzny zanieczyszczeń
• Urządzenia do odbioru odpadów ze statków w portach
• Fishing for litter – sprzątanie morza
• Wprowadzenie zakazu zrzutu nieoczyszczonych ścieków sanitarnych
• Rozwijanie i promowanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej
• Zwiększenie dostępności danych z zakresu przypadkowych połowów chronionych gatunków morskich ptaków i ssaków.
• Rozwój i promocja stosowania przez statki ciekłego gazu ziemnego jako paliwa
• Nadzór urządzeń do odbioru odpadów oraz pozostałości ładunkowych ze statków
• Kampania edukacyjno-informacyjna na rzecz racjonalnej gospodarki wodami opadowymi
• Promowanie Polskiego Kodeksu Odpowiedzialnego Rybołówstwa

Sukcesy w prowadzonej strategii morskiej w Polsce w ostatnich latach
W ostatnich latach podjęto wiele działań, które znacząco przyczyniły się do poprawy stanu środowiska wód morskich, jak i stanu wiedzy na jego temat. Są to m.in.:
• wdrażanie Ramowej Dyrektywy ws. Strategii Morskiej – opracowanie kluczowych dokumentów planistycznych, niezbędnych do opracowania i wdrożenia strategii morskiej w kraju,
• realizacja KPOŚK/PWŚK, wpływających na poprawę jakości wód śródlądowych oraz redukcję dopływu biogenów (szczególnie azotu), w tym również do morza,
• zmniejszenie presji rybołówstwa prawdopodobnie, poprawa zarządzania rybołówstwem oraz realizacja Wspólnej Polityce Rybołówstwa (przyczyniło się do poprawy LFI – wskaźnik dużych ryb),
• realizacja działań ochronnych związanych z obszarami Natura 2000,
• poprawa i wzmożenie monitoringu wód morskich, zarówno podstawowego oraz dodatkowego (np. Pilotażowe wdrożenie monitoringu gatunków i siedlisk morskich w latach 2015 – 2018, GIOS),
• realizacja wielu projektów badawczych przez instytuty naukowo-badawcze w zakresie środowiska morskiego (np. SAMBAH, ECO-DUMP, Baltic Bottom Bed, Habitat Mapping i inne).